خواص دارویی بابونه
بابونه یکی از معروفترین گیاهان تیره کاسنی و از گياهان دارويی معروفی است كه چندين جنس دارد و در نقاط مختلف ميرويد. بوی خوش این گياه از زمانهای قديم مورد توجه بوده و در متون پزشكی و دارويی كهن و نيز از نگاه دانشمندان ايران و اسـلام بابونه از جايگاه ويژه‌ای برخوردار بوده و هست.
بابونه هزاران سال است که به عنوان یک داروی سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال در آثار ديوسكوريدوس، جالينوس، ابن سينا، جرجانی و ابن بيطار با بيان‌های متفاوت به خواص درمانی بابونه از جمله در بيماری‌های دستگاه عصبی، گوارشی و تنفسی اشاره شده است.
بابونه نامی عمومی است که برای انواع مختلفی از گیاهان هم‌خانواده با مینای چمنی (از تیره کاسنیان) به کار می‌رود. این گیاه پایا اغلب ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر بلندب دارد و بسیار معطر است و در نقاط مختلف می‌روید.
این گیاه ازتیره کاسنی، یک ساله و بسیار معطر است. ارتفاع آن به ۲۰ تا ۴۰ سانتی متر می رسد، که به طور خودرو در مزارع، تاکستان ها، کنار جاده ها و اماکن بایر و سایه دار می روید. برگ های آن، بریدگی های باریک و دراز با ظاهر برگچه مانند دارد. ساقه آن دارای انشعاباتی است، که هر یک به کاپیتول هایی به بزرگی ۱.۵ تا ۲ سانتی متر منتهی می شود. در هر کاپیتول آن ۲ نوع گل، یکی زبانه ای، به رنگ سفید و دیگری لوله ای و به رنگ زرد دیده می شود.
انواع بابونه
چندین گونه شناخته شده از بابونه مانند بابونه رومی ، بابونه آلمانی ، بابونه مراکش ، بابونه زرد ، بابونه وحشی و غیره وجود دارد. اما دو گونه اصلی بابونه که به صورت دم‌کرده استفاده می‌شوند و برایشان خواص دارویی در نظر گرفته می‌شود عبارتند از بابونه آلمانی و بابونه رومی. سایر گونه‌های ذکر شده در بالا هم از نام بابونه برخوردار هستند اما معمولاً به صورت دم‌کرده به کار نمی‌روند و خواص دارویی برایشان ذکر نشده است.
در کتب سنتی ایران به بابونه از نوع رومی، بابونه شیرازی هم گفته شده است. طبع این بابونه شیرازی گرم و خشک است. این نوع بابونه به مقدار زیادی در استان شیراز و بقیه استان‌های همجوار که دارای شرایط آب و هوایی یکسان هستند نیز تولید می‌شود.
نحوه تشخیص بابونه رومی از آلمانی
یک وجه تمایز بابونه رومی و آلمانی برگهای آن هاست. برگهای خاکستری سبز بابونه رومی ضخیم‌تر از برگهای بابونه آلمانی است. وجه تمایز دیگر ساقه است، ساقه بابونه رومی کمی مودار است ، در حالی که بابونه آلمانی دارای ساقه های صاف است.
بابونه یکی از ۹ گیاه مقدس باستانیان ساکن انگلستان (آنگلوساکسون‌ها) نیز بوده است. همین طور در یک کتاب باغبانی قدمت دار (Frances A. Bardswell)، این چنین آمده که: «بابونه بر گیاهان اطراف خود در باغ تاثیر مثبت دارد و از آن به عنوان پزشک گیاهان یاد شده.» این متن به این مضمون است: «هیچ چیز باغبانی را سالم نگه ندارد، مگر مقدار زیادی از بابونه. اگر حتی در نزدیکی آن ها قرار می گیرد، پوسیدگی گیاهان را احیا می کنند.»
آلمانی‌ها برای توصیف بابونه از عبارتی به نام "alles zutraut" استفاده می‌کنند که مفهوم این عبارت این است: "بابونه هر دردی را درمان میکند".
گل بابونه گیاهی زیبا و معطر است و خواص دارویی فراوانی دارد. بابونه اغلب در چمنزارها و اراضی شنی می‌روید و مصری‌ها، ایرانیان و یونانيان باستان از بابونه در درمان بیشتر بیماری ها بهره می‌بردند.
طبع بابونه در طب سنتی
طبع بابونه گرم و خشک است، حکیم عقيلی خراسانی صاحب کتاب مخزن الادويه نیز چنین آورده است: طبيعت گل بابونه در دوم گرم و در آخر اول خشک اسـت و طبيعت ريشه بابونه در دوم گرم و در اول خشک است.
ترکیبات شیمیایی بابونه
اسانس بابونه در عطرسازی مورد استفاده قرار می گیرد. به علاوه از آن برای معطر ساختن طعم بعضی از خوراکی ها نیز استفاده می شود. اسانس ها را باید در شیشه های با درب محکم ریخت و در جای سرد و دور از نور نگه داری کرد.
در حال حاضر فرآورده‌های مختلفی از بابونه به اشکال دمنوش بابونه، روغن بابونه، کرم بابونه، لوسیون بابونه و قطره خوراکی آن در بازار وجود دارد.
خواص بابونه
گیاه بابونه از قدیم الایام به روش های گوناگونی مورد استفاده در طب بوده است. در ادامه بخری خواص این گیاه را به صورت خلاصه بیان میکنیم.
- بابونه خواص ضد التهابی دارد و برای درمان ارتریت روماتوئید سودمند است.
- سرطان پانکراس را مهار میکند.
- سبب کاهش علائم اضطراب و افسردگی می گردد.
- افزایش عملکرد سیستم ایمنی
- آرامش اعصاب
- تسکین علائم استرس، اضطراب مزمن، کابوس ها، صرع، بی خوابی
- آرامش بخش سیستم گوارش
- مناسب برای مشکلات گوارشی مانند علائم ریفلاکس اسید، گاز، اسهال، سوء هاضمه، بیماری حرکتی، بی اشتهایی، استفراغ و حالت تهوع
- درمان اسهال و قوالنج در کودکان
- کنترل عفونت های بدن
- کاهش تراکم مخاط
- درمان سرماخوردگی، سینوزیت و آنفولانزا
- به دلیل خاصیت ضد باکتری و ضد التهابی بابونه برای داشتن پوستی صاف و سالم مفید می باشد .
- برای حفظ شادابی و جوانی پوست مناسب می باشد .
- دافع عفونت های باکتریایی دهان و دندان
- برای کنترل مشکلات قلبی و عروقی و درمان عوارض ناشی از این بیماری ها سودمند می باشد .
- کاهش دردهای قاعدگی
- درمان تیرگی های زیر چشم .
- ضد حساسیت
- زخم ها، اگزما، سوختگی، زخم بستر بثورات جلدی و بواسیر
- ضد اسپاسم برای مسائل زنان و زایمان درست مثل گرفتگی قاعدگی
نسخه های دارویی بابونه
- مقدار ۲۰ تا ۳۰ گرم از بابونه را در ۳۰۰ گرم آب جوش دم كنيد و آب صاف كرده آن را سه قسمت نموده و صبح، ظهر و شب، يک قسمت آن را قبل از غذا بنوشيد. محرک و رقيق كننده است و در موارد ضعف هاضمه و هيسترى و براى تسكين تب های نوبه ای استفاده مى شود، موجب افزايش ترشح صفرا مى‌گردد، ضد اسپاسم است، از طاعون پيشگيرى مى‌كند، تب را تسكين مى‌دهد، مسکن درد مثانه است، براى رفع صدا و درد معده نافع است، سنگ مثانه را خرد مى‌كند.
- ضماد بابونه پخته،براى نرم كردن ورم های سفت استفاده مى شود.
- مقدار ۵۰ تا ۱۰۰ گرم از بابونه را در يک ليتر آب، به مدت بيست دقيقه بجوشانيد و بر سر بماليد. براى شفاف كردن و طلايى كردن رنگ مو‌های بور و براى بور كردن رنگ مو‌های بلوطى موثر است.
- آب جوشانده غليظ بابونه را براى شستشو، ضد عفونى و التيام زخم به کار ببرید
به دلیل وجود ترکیبات شیمیایی خاصی که در بابونه وجود دارد، خواص درمانی این گیاه نیز بی شمار می باشد. مهمترین مواد موثره بابونه عبارتند از: بیزابولول ـ کامازولن ـ آپی ژنین ـ لوتئولین که در تحقیقات زیادی اثربخشی هر یک از این ترکیبات بررسی شده و به اثبات رسیده است.
در استعمال خارجی، ضماد، لوسیون و حمام فراورده های این گیاه، اثر قطعی در رفع بیماری ها دارد. به طوری که از آن ها برای محفوظ نگه داشتن زخم از آلودگی ها و بهبود آن، به خصوص زخم های عمیق، فیستول ها، زخم انگشتان، اولسر زانو، رفع التهاب و درمان ورم چشم و مخاط دهان، حلق و لثه ها می توان استفاده کرد. فراورده های آن برای رفع ناراحتی و ورم بواسیر موثر است و به علاوه ترک و شقاق مقعد را نیز التیام می بخشد.
تجربیات W. Arnold (در سال ۱۹۲۷) نشان داد که کاپیتول های این گیاه، از پیشرفت التهاب ها جلوگیری می کند و دردها را تسکین می دهد، به شرط آن که، دم کرده های آن به صورتی تهیه شود که اسانس کاپیتول ها بر اثر تبخیر، از مایع خارج نشود. زیرا اثر درمانی دم کرده های بابونه، مربوط به اسانس آن است که ضمن باز نمودن عروق مویی، موجبات درمان را فراهم می سازد.
التهاب واژن، در زنان در سنین مختلف شایع است. واژینیت با خارش، تخلیه واژن یا درد با ادرار همراه است. واژینیت آتروفیک، اغلب در زنان یائسه یا بعد از یائسگی اتفاق می افتد و اغلب اوقات همراه با کاهش میزان استروژن است. دوش حمام بابونه، ممکن است علایم واژینیت را کم کند. داده های تحقیقاتی کافی برای به دست آوردن نتیجه گیری در مورد مزایای بالقوه بابونه برای این وضعیت وجود دارد.
دانشمندان دانشگاه بیرمنگام به تازگی کشف کرده‌اند که گل بابونه دارای یک ترکیب ضد سرطان است. گروهی از محققان دانشگاه بیرمنگهام با استفاده از برگهای این گیاه، ترکیبی خلق کرده‌اند که می‌تواند یک از بین برنده قوی سرطان باشد. در این مطالعات با توجه به وجود ترکیب اپی ژنین در این گیاه بررسی اثرا درمانی آن بر روی سرطان صورت گرفته که شامل سرطان های پروستات، پستان و تخمدان و پوست می باشد.
مهمترین خاصیت درمانی گیاه بابونه درمان میگرن بوده و از این رو به گیاه ضد میگرن نیز شناخته می شود.
میگرن یکی از بیماری هایی است که حتی اندکی قبل از آغاز، علامت های آن امان شخص مبتلا را می برد. تقریباً سه چهارم افرادی که از سردردرنج می برند دارای سابقه خانوادگی در این زمینه هستند. میگرن یکی از انواع سردرد همراه با درد بسیار است. بعضی علائم مانند سروصدای زیاد، بوهای تند، نور زیاد، کم بود آب بدن، اضطراب زیاد، خواب و غذای ناکافی سبب تشدید میگرن می شود. در درمان میگرن با بابونه باید به این شیوه عمل کرد.
ادامه مطلب را بخوانید.